ΤΑ ΤΑΜΠΟΥΡΙΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΏΝ ΤΟΥ '21 ΣΤΟ ΠΟΙΚΙΛΟ ΟΡΟΣ - ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | Η Μονή Δαφνίου και η Επανάσταση του '21.

[Η "ανακάλυψη" των Ταμπουριών των Αγωνιστών του '21 έγινε το 2008 μαζί με νέους από την περιοχή της Αφαίας Σκαραμαγκά και με οδηγό την περιγραφή του Mark H. Munn]

 ΠΡΟΣΟΧΗ: ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΙΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΑ ΤΑΜΠΟΥΡΙΑ ΕΔΩ

 [Η έρευνα δημοσιεύτηκε και στον ιστότοπο ΤΟ ΧΑΪΔΑΡΙ ΣΗΜΕΡΑ - 20.03.2022]

1821 – 2021: 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Τα ταμπούρια των Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης του ’21 στο Ποικίλο Όρος

Η Μονή Δαφνίου και η Ελληνική Επανάσταση

Προσέγγιση – Ανάδειξη – Ιστορική & Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

Έρευνα: Κώστας Φωτεινάκης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η σηματοδότηση της διαδρομής και η ανάδειξη των «Ταμπουριών των Αγωνιστών του ’21 στο Ποικίλο Όρος» είναι αποτέλεσμα μιας δεκάχρονης έρευνας και εντάσσεται στο πλαίσιο των δράσεων του Ελληνικού Δικτύου ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση.

Τα ταμπούρια που αναφερόμαστε περιγράφονται και είναι αποτυπωμένα σε χάρτη (Mark H. Munn - Τhe Defense of Attica - Appendix II Fighting in the Aigaleos - Parnes Gap in 1826-27, 1993). Ωστόσο υπάρχουν παρόμοιες κατασκευές και σε άλλες περιοχές του Ποικίλου Όρους (Αιγάλεω) και σε μικρή απόσταση από τη σηματοδοτημένη περιοχή.

Άλλα ταμπούρια - Ενδεικτικές θέσεις: α) Ανατολικά της Λίμνης Κουμουνδούρου, πάνω από το δασικό δρόμο β) Στο ύψος της σιδηροδρομικής γέφυρας στη Λ.Αθηνών, στο Όρος Αιγάλεω.

Συνοπτική παρουσίαση:

Η περιοχή της Δυτικής Αθήνας – Αττικής καθώς και του Δυτικού Πειραιά (Κερατσίνι) και Σαλαμίνας συνδέονται άμεσα με την Επανάσταση του ’21 και ιδιαίτερα με την ηρωική  μορφή του Γιώργη Καραϊσκάκη.

Ενδεικτικά αναφέρουμε τις μάχες:

Ελευσίνας: 10 - 12 Ιουλίου 1826 [ΕΔΩ]

Χαϊδαρίου: 6 και 8 Αυγούστου 1826  [ΕΔΩ] https://bit.ly/3zPx2bg 

Καματερού: 27 Ιανουαρίου 1827

Κερατσινίου: 4 και Μαρτίου 1827

Δαφνίου: 21 Μαρτίου 1827 [ΕΔΩ] https://bit.ly/3zQJqIh [σ.σ. ο Δημήτρης Φωτιάδης στο βιβλίο του  "ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ" αναφέρει μια άλλη αλλά κοντινή ημερομηνία, 27 Μαρτίου 1827 - έκδοση ΜΕΛΙΣΣΑ, σ.390). Στη μάχη αυτή πήρε μέρος και ο Γενναίος Κολοκοτρώνης (υπάρχουν περιγραφές στο "Ελληνικά υπομνήματα ήτοι επιστολαί και διάφορα έγγραφα αφορώντα την ελληνικήν επανάστασιν από 1821 μέχρι 1827" [ΕΔΩ] https://bit.ly/33V2I4P .

"Στις 21 Απριλίου 1827 και ενώ ο Καραϊσκάκης πήγαινε να φτιάξει οχυρό κοντά στο Δαφνί, λόγω της μορφολογίας του εδάφους, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει εκείνο το μέρος. Στις 23 του μήνα θα γινόταν μάχη (του Ανάλατου), όπως είχε οριστεί εξ αρχής. Έτσι οι Έλληνες ξεκουράστηκαν στις 22 Απριλίου και δόθηκαν εντολές να είναι όλοι ήσυχοι." (ΠΗΓΗ: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ).

Ως πρόσθετο στοιχείο αναφέρουμε τη δημιουργία Γενικού Στρατοπέδου στην Ελευσίνα με υπόδειξη του Γιώργη Καραϊσκάκη.

Σημαντικό ρόλο έπαιξε το «πέρασμα» η Ιερά Οδός, από και προς την Πελοπόννησο και τη Δυτική Ελλάδα, και ιδιαίτερα το «στένωμα» μεταξύ του Όρους Αιγάλεω και Ποικίλου, από τη Μονή Δαφνίου μέχρι το Σκαραμαγκά. («Δαφνοβούνια» σύμφωνα με τις περιγραφές). Αξίζει να ληφθεί υπόψη η παρακάτω παράγραφος:

"Όπως συνάγεται, πάντως, απο τις επιστολές και τις σημειώσεις των οπλαρχηγών που έδρασαν στα εδάφη της Αττικής, είναι βέβαιο ότι κατά διαστήματα το μοναστήρι (σ.σ. του Δαφνίου) και η γύρω από αυτό περιοχή αποτέλεσε ορμητήριο και ενδιάμεσο σταθμό βάσης των ελληνικών στρατευμάτων, λόγω της θέσης του επί της κύριας οδού διέλευσής τους (σ.σ. Ιερά Οδό) από και προς την Πελοπόννησο και από το Στρατόπεδο των Μεγάρων και της Ελευσίνας προς την Αθήνα και την Ακρόπολη, με την οποία υπήρχε άμεση επαφή". (Οδηγός - Βιβλιογραφία 14, 15,16)

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιγραφές των μαχών αλλά και των υψωμάτων, των ταμπουριών κ.λπ. που περιγράφονται σε μαρτυρίες των Αγωνιστών που πήραν μέρος στις μάχες αυτές καθώς και ιστορικών που τις κατέγραψαν.

Σύμφωνα με τις περιγραφές, σε διάφορες περιοχές του Ποικίλου Όρους (Αιγάλεω) είχαν δημιουργηθεί διασκοπρισμένα ταμπούρια, ως παρατηρητήρια, πρόχειροι καταυλισμοί, ορμητήρια, ανεφοδιασμό και όχι απαραίτητα ως πεδία μαχών.

Τα σηματοδοτημένα «ταμπούρια» των Αγωνιστών του ’21 στο Ποικίλο Όρος,  σώζονται σε εξαιρετική κατάσταση, είναι όμως δυσπρόσιτα για το ευρύ κοινό, ακόμα και από απόσταση. Βρίσκονται σε μια πλαγιά στο Ποικίλο Όρος, πάνω από τη Λίμνη Κουμουνδούρου, στα όρια των Δήμων Χαϊδαρίου και Ασπροπύργου.

Επιπλέον των σηματοδητημένων ταμπουριών υπάρχουν και άλλες παρόμοιες κατασκευές στη γειτονική περιοχή, αλλά και απέναντι στο Όρος Αιγάλεω, κοντά στη μεγάλη γέφυρα του τρένου.

Το Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ έχει εντοπίσει, έχει επανασχεδιάσει και σηματοδοτήσει μονοπάτι πρόσβασης, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια όσο το δυνατόν ασφαλή επίσκεψη. Η κλίση του μονοπατιού (Β' τμήμα) είναι σχετικά μεγάλη και το πέτρινο ανάγλυφο του εδάφους είναι μεν σταθερό, αλλά δυσπρόσιτο κατά τόπους.

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στο ταμπούρι Νο 7 που βρίσκεται απομακρυσμένο από τα υπόλοιπα έξι, πάνω από το δασικό δρόμο.

Η Επανάσταση του ΄21 και η Μονή Δαφνίου.

"Η μονή Δαφνίου αλώθηκε από τους Τούρκους κατά την Επανάσταση του 1821, παρά τον ισχυρότατο οχυρωματικό του περίβολο. Η παράδοση αναφέρει ότι η εισβολή έγινε μέσω αβαθούς πηγαδιού που βρισκόταν έξω από τον περίβολο και συνδεόταν υπογείως με άλλα τρία πηγάδια εντός της μονής. Το μυστικό αυτό πέρασμα αποκάλυψε ο μοναχός Παΐσιος στους Τούρκους, οι οποίοι έκαψαν τη Μονή και στον προδότη Παΐσιο και τα απομεινάρια του πτώματός του σώζονταν πεταμένα σε μια γωνιά της αυλής μέχρι το 1854. 

Η ακριβής χρονολογία της άλωσης δεν έχει εξακριβωθεί. Θεωρείται πιο πιθανόν να έγινε στη διάρκεια της εκστρατείας του Ομέρ Βρυώνη στην Αττική το καλοκαίρι του 1821 και όχι στην εισβολή του Κιουταχή στην Αθήνα το 1826, τις σημαντικές μάχες που έλαβαν χώρα στο Χαϊδάρι τον Αύγουστο του 1826 και τη μικρότερη μάχη στο Δαφνί στις 21 Μαρτίου 1827. Οι κατακτητές της μονής Δαφνίου την εγκατέλειψαν έχοντας προκαλέσει σημαντικότατες φθορές.

Στη συνέχεια πιθανόν το ερειπωμένο πλέον μοναστήρι να λειτούργησε ως ορμητήριο κάποιων οπλαρχηγών, όπως ο Ιωάννης Γκούρας (1791-1827), επιστολή του οποίου φαίνεται πως εστάλη από το Δαφνί." [ΠΗΓΗ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ]

Η Μονή Δαφνίου και η Επανάσταση του ΄21

(Απόσπασμα από «ΤΟ ΔΑΦΝΙ» του Δ.Γρ.Καμπούρογλου, σελ.73-74)

[ΙΘ΄ Κατά τον Αγώνα]

Και τέλος  φθάνομεν εις τον Αγώνα.

Η μόνη πληροφορία, την οποία μέχρι τούδε έχομεν δια το Μοναστήρι του Δαφνιού κατά την επανάστασιν του ΄21 είναι, ότι πολιερκηθέν παρά των Τούρκων κατελήφθη δια προδοσίας...

Εζώζετο μάλιστα και το πτώμα του προδότου άταφον. Πότε το πολιόρκησαν οι Τούρκοι ισχυρώς αμυνόμενον δια του τοιχογυρίσματός τους και τίνες επολιορκήθησαν εντός αυτού – διότι δεν πιστεύουμε να επρόκειτο δια πεντέξ καλογήρους – αγνοούμε. 

…Κατά τον Αγώνα φέρεται ως ηγούμενος του Δαφνίου ο ιερομόναχος Αγαθάγγελος Λαμπίρης, Αθηναίος, απόφοιτος της περιφήμου σχολής του Ντέκα [Η Σχολή των Αθηνών Ιωάννου Ντέκα, λειτούργησε από το 1806-1821, με χορηγία του ιδρυτή της, έμπορου στην Βεβετία, εξ Αθηνών].

….Και μια ακόμη πληροφορία έχομεν δια το Δαφνί κατά τον Αγώνα. Όταν ο στρατηγός Γκούρας επί τινα χρόνον απεμακρύνθη των Αθηνών… έγραψε προς τους συναδέλφους του Εφόρους Επιστολή…. η οποία εγράφη εις το Δαφνί και εκείθεν απεστάλην. Έχει δε ως εξής:

«Κύριοι Έφοροι της Φιλομούσου Εταιρείας, χαίρετε,

Επειδή κ΄ εγώ αναχωρώ και λείπω από το χρέος μου, από την επιστασίαν της Φιλομούσου Εταιρείας, αφήνω επίτροπόν μου τον κ.Στάμον Σεραφείμ να επιστατή μαζί σας όσον να γυρίσω, και γνωρίσετέ τον ει εμέ.

Ιω.Γκούρας – Μοναστήρι Δαφνί.»] 

Στρατηγός Βάσος Μαυροβουνιώτης «Ομιλία με τίτλο «Ο Ελληνικός Αγών – Διατριβή αναγνωσθείσα την 8η Ιανουαρίου 1876 (5 σελίδες με θέμα την τοποθεσία Δαφνί)

Νικόλαος Ά . Καρώρης 

Ημερολόγιο: 8Ή 'Ιουλίου 1826: «δέκα εξ Κουκουβανιώται (Κουκουβάουνες)  χθες εις Δαφνί έκτύπησαν εν μικρόν σώμα εχθρικόν, εφόνευσαν ένα, ελάβωσαν τεσσάρας, επήραν καί τίνα λάφυρα».

27 'Ιουλίου 1826 «Το πρωί εφάνησαν ερχόμενοι από τον δρόμον του Δαφνιού περί τους 100 ιππείς. "Από τούτο από καί αλλά σημεία όσα παρετηρήσαμεν εχθές εσυμπεράναμε.· ότι εις 'Ελευσίνα ασχολούνται πολύ οί Τούρκοι»

…προ της 4ης Αύγουστου 1826 καταληφθή ή μονή Δαφνιού υπό τών Τούρκων, απόπειρα δε τών Ελλήνων προς κατάληψιν αυτής, ώς φαίνεται, απέτυχε. 

«Εχει δε γραφή ή περί ης ό λόγος επιστολή τοΰ στρατάρχου Καραϊσκάκη τη 4 Αυγούστου 182(εξ Έλευσΐνος *) προς τον 'Αθήναιον Νικόλαον Λογοθέτην Χωματιανόν: «Προς τούτοις—γράφει μεταξύ άλλων ό Καραϊσκάκης— επείγαμεν, και εις το Μοναστίρι το Δαφνί το όποιον, κατά κακήν τΰχην το έχουν πιασμένον όί εχθροί…»

[6-8 Αυγούστου 1826 έγιναν οι δύο Μάχες Χαϊδαρίου]

5 Αύγουστου 1826 ό Νικόλαος Ά . Καρώρης

 «Περί. . . . τάς 6 ώρας της νυκτός άρχισεν αιφνίδιος τουφεκισμός μέσα εις τα Σεπόλια. Οι άνθρωποι [=οί πολιορκοΰμενοι "Ελληνες επί τής Ακροπόλεως] έπετάχθηοαν όλοι και βλέπουν τον τουφεκιομον να εκτείνεται εις τον κάμπον κατά το Δαφνί έξω τουελαιώνος. ... ». ')  

 «6 Αυγούστου [1826/· "Αφου δε εξημερώσει; τί να Ιδούν; "Ολη ή περιφέρεια τον χωρίον Χαϊντάρι, ή εκκλησία τοΰ Προφήτου Ηλία,  το ρεύμα (ρέμα) και οί λόφοι εκείνοι γιεματοι από στρατεύματα Ελληνικά εκεί έτριγύριζε και το ιππικών τών Τούρκων και ετουφεκίζοντο με τους εδικούς μας. . . .» 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η δημιουργία του blog και το έργο «Σηματοδότηση και Ανάδειξη των ταμπουριών των Αγωνιστών του ’21 στο Ποικίλο Όρος - Αιγάλεω» έγινε με την οικονομική ενίσχυση της Βουλής των Ελλήνων (Απόφαση ΠτΒ 7985/5677/10.09.2021). Την ευθύνη των κειμένων και των άλλων πληροφοριών που αναρτώνται στο blog την έχει το «Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ», σύμφωνα με τους όρους χρήσης. ΣΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΔΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΤΡΟΠΟ ΑΠΌ ΤΟ ΔΑΣΑΡΧΕΙΟ ΑΙΓΑΛΕΩ (Απόφαση 85751/15-07-2021)

Ο Κώστας Φωτεινάκης είναι ερευνητής της τοπικής ιστορίας, συγγραφέας του Ιστορικού Λευκώματος «Χαϊδάρι - Τόπος και Άνθρωποι», εκδότης του περιοδικού «Προσανατολισμοί», μέλος Συντακτικών Επιτροπών περιοδικών, διαχειριστής ιστορικών και πολιτιστικών blog, πρόεδρος του Ελληνικού Δικτύου ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ. Έχει διατελέσει Δημοτικός Σύμβουλος Χαϊδαρίου.

ΠΡΟΣΟΧΗ: 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΙΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΑ ΤΑΜΠΟΥΡΙΑ ΕΔΩ